Өрт хорхойг удаан хугацааны туршид цэвэр эмийн зорилгоор ашигласны дараа Викторийн эрин үеэс цэцэрлэг, цэцэрлэгт хүрээлэнд гоёл чимэглэлийн ургамал болгон ашиглаж ирсэн. Хэрэв та мөн энэ гайхалтай ургамлаар цэцэрлэгээ чимэглэхийг хүсвэл өт хорхойн оймын тухай, ялангуяа түүний арчилгааны талаар мэдэх хэрэгтэй бүх зүйлийг эндээс олж мэдэх болно.
Хүмүүсийн итгэл үнэмшлийн эсрэгээр өттэй ойм нь оймын тодорхой төрөл биш, харин 280 төрлийн сайн өт хорхойг багтаасан бүхэл бүтэн овог ургамал юм. Хорхойн оймын овгийн (Bot. Dryopteris) тархалтын гол бүс нь дэлхийн бөмбөрцгийн хойд хагас бөгөөд дээр дурдсан зүйлийн 150 орчим нь байгалийн жамаар, ихэвчлэн ой мод, сүүдэртэй энгэр, хааяа задгай газар байдаг. Эцсийн эцэст, энэ овгийн төлөөлөгч олдохгүй газар дэлхий дээр бараг байдаггүй. Жишээлбэл, Dryopteris odontoloma хэмээх хорхойн ойм нь Гималайн нурууны өндөрлөгт байдаг бол улаан өт (bot. Dryopteris erythrosora) нь ихэвчлэн халуун орны халуун орны Филиппин, Dryopteris macropholis зэрэгт бараг зөвхөн Маркас арлууд дээр ургадаг.
Нэрийн гарал үүсэл
Өртний оймын үндэс нь гэдэсний шимэгчдийг саажилттай болгодог зарим бодисоор нэрлэгдсэн тул туузан хорхойн халдварыг эмчлэхэд ихэвчлэн үндэсийн ханд хэлбэрээр ашигладаг байсан. Эдгээр бодисууд нь маш хортой бөгөөд буруу хэрэглэвэл үхэлд ч хүргэж болзошгүй тул өнөөг хүртэл онцгой тохиолдолд хэрэглэж байна.
Мэдэгдэж буй сортууд
бөмбөрцгийн хойд хагаст голчлон хөгждөг
- Жинхэнэ хорхойн ойм буюу Dryopteris filix-mas (голдол: Европ, Ази, Хойд Африк, Америк)
- Хэвийн хайрстай өт ойм, алтан хайрст ойм эсвэл Dryopteris affinis (голдол: Европ)
- Нарийхан өргөст ойм эсвэл Dryopteris expansa (голдол: Европ)
- Саман ойм буюу Dryopteris cristata (голдол: Европ, Баруун Сибирь, Канад, АНУ)
- Scree өттэй ойм эсвэл Dryopteris oreades (голдол: Европ, Кавказ)
- Хатуу өттэй ойм буюу Dryopteris villarii (голдол: Европ, баруун Ази, баруун хойд Африкийн уулс)
- Энгийн өргөст ойм, Carthusian ойм эсвэл Dryopteris carthusiana (голдол: Европ, Баруун Ази)
- Алсын өдтэй өргөстэй ойм, алсын өдтэй өттэй ойм эсвэл Dryopteris remota (байх: Европ, Турк)
- Өргөн навчит өргөстэй ойм, өргөн өттэй ойм эсвэл Dryopteris dilatata (голдол: Европ, Баруун болон Хойд Ази, Хойд Америк, Гренланд)
Бага мэддэг сортууд
төв Европоос хол байх магадлалтай
- Dryopteris aemula (Үйлдэл: Хойд Испани, Азор, Франц, Британийн арлууд болон Турк)
- Dryopteris clintoniana (тохиолдол: АНУ болон Канад)
- Dryopteris marginalis (тохиолдол: АНУ, Канад)
- Dryopteris goldieana буюу аварга өт хорхой ойм (байдал: АНУ, Канад)
- Анхилуун өттэй ойм буюу Dryopteris fragrans (байдал: Хойд Америк, Ази, Гренланд, Финландын хойд хэсэг, Оросын баруун хойд хэсэг)
- Dryopteris hondoensis (Гарал үүсэл: Япон)
- Dryopteris sieboldii (тохиолдол: Япон, Тайвань)
- Dryopteris tokyoensis (тохиолдол: Япон, Солонгос)
- Dryopteris crassirhizoma (тохиолдол: Япон, Солонгос, Сахалин, Манжуур)
- Dryopteris uniformis (тохиолдол: Япон, Өмнөд Солонгос, Хятад)
- Dryopteris dickinsii (тохиолдол: Япон, Хятад)
- Dryopteris cycadina (тохиолдол: Япон, Хятад)
- Улаан хөшигний ойм, улаан хөшигний ойм эсвэл Dryopteris erythrosora (тохиолдол: Япон, Хятад, Тайвань, Солонгос, Филиппин)
- Dryopteris atrata (тохиолдол: Япон, Хятад, Тайвань, Энэтхэгийн хойд хэсэг)
- Dryopteris wallichiana (тохиолдол: Хятад, Балба, Мьянмар, Пакистан)
- Dryopteris hirtipes (Үйлдэл: Өмнөд Хятад, Энэтхэг, Энэтхэг, Гималай, Шри Ланка, Малайзын хойг, Полинез)
- Dryopteris stewartii (тохиолдол: Хятад ба Гималайн)
- Dryopteris odontoloma (байршил: Гималайн)
- Dryopteris sweetorum (байршил: Маркизийн арлууд)
- Dryopteris macropholis (байршил: Маркизийн арлууд)
Өсөлт
Ихэнх хорхойн ойм нь бөөгнөрөл хэлбэртэй, тархсан, босоо зуршилтай байдаг. Тэдний дундаж өндөр нь 1м орчим байдаг ч 1.5м ба түүнээс дээш ургадаг сортууд байдаг. Тэдний мөнх ногоон навчны өнгө нь төрөл зүйл, нас, байршлаас хамааран цайвар ногооноос хар ногоон хүртэл байж болно. Хамгийн гол нахиалах улирал нь хавар бөгөөд өт хорхой нь маш богино хугацаанд гайхалтай хэмжээтэй болдог.
Байршил
Хэдийгээр энэ талаар янз бүрийн ялгаатай байж болох ч ихэнх өт хорхойн оймын зүйлүүд сүүдэртэй, хэсэгчлэн сүүдэртэй эсвэл бүр бүрэн сүүдэртэй газрыг илүүд үздэг. Энэ шалтгааны улмаас наад зах нь энэ орны уугуул сортуудыг ихэвчлэн том мод, хана, барилга байгууламж, гүүрний сүүдэрт олж болно. Харин хөрсний тухайд ойм нь маш хэмнэлттэй эсвэл дасан зохицох чадвартай байдаг. Хэдийгээр энэ нь бага зэрэг чийглэг хөрсийг илүүд үздэг ч хуурай газар ургадаг. Гэсэн хэдий ч энэ нь усжилтыг тэсвэрлэдэггүй тул цэцэрлэгт тарихдаа хөрсийг тусгайлан шавхах хэрэгтэй бөгөөд ингэснээр илүүдэл ус хамгийн оновчтой урсаж эсвэл аль болох хурдан урсах болно. Хөрсийг шинэ бордоо эсвэл ялзмагт баяжуулахыг зөвлөж байна, гэхдээ өттэй ойм нь маш элсэрхэг эсвэл шавранцар хөрсөнд маш сайн ургадаг. Ямар ч тохиолдолд хөрс хэт шохойтой байж болохгүй.
Зөвлөгөө:
Хөрсний шохойн агууламжийг эмийн сан эсвэл маш сайн бэлтгэгдсэн ургамал, цэцэрлэгийн хангамжийн дэлгүүрээс тохирох туршилтын тууз ашиглан маш хялбар бөгөөд хурдан тодорхойлох боломжтой.
Үргэлжлүүлэх
Зэрлэг байгальд хорхойн ойм нь үндэслэг ишний мөчир болон спорын аль алинаар нь үрждэг. Гэсэн хэдий ч жинхэнэ үеийн өөрчлөлт нь зөвхөн спороор дамжин нөхөн үржих замаар явагддаг гэдгийг эхлээд тэмдэглэх нь зүйтэй. Нэмж дурдахад ойм нь байгалийн жамаар үржихийн тулд эхлээд хэдэн жилийн турш боловсорч гүйцсэн байх ёстой. Энэ нь хангалттай настай оймын спорыг ашиглан зорилтот үржүүлэх боломжтой гэсэн үг боловч харамсалтай нь тийм ч ирээдүйтэй биш юм. Тиймээс цэцэрлэгт өтний оймыг үндсийг нь зөв хуваах замаар үржүүлэхийг зөвлөж байна. Үндэс хуваагдлын нэг давуу тал нь оймын залуу ургамлыг ч гэсэн ийм аргаар маш амархан үржүүлж болно. Үүнээс гадна мөчрийг тусгайлан тодорхой газар тарьж болно.
Хэрэв та өттэй оймыг цэцэрлэгтээ үндсийг нь хувааж үржүүлэхийг хүсвэл эхлээд үндэс системийн хэсгийг нь ил гаргах хэрэгтэй. Дараа нь үндэс нь хурц хутгаар эсвэл тохиромжтой хайчаар хуваагдана. Үржүүлгийн зориулалтаар дахин тарих ёстой тусгаарлагдсан үндэс хэсэг нь дор хаяж хоёр, харин гурван оймын навчтай байх нь чухал юм.“Эх ургамлыг” хэт их гэмтээхгүйн тулд зайлшгүй шаардлагатай хэмжээнээс илүү үндсийг нь авах ёсгүй.
Анхаарал:
Өртний ойм нь хортой тул тарих, шилжүүлэн суулгах, үндсийг нь огтолж, навчийг нь огтлохдоо үргэлж бээлий өмсөж байх хэрэгтэй.
Тарих
Өртний оймыг дангаар нь, туф гэж нэрлэгддэг ургамалд, бүлэг болон хилээр тарьж болно. Хэрэв оймыг бусад ургамлуудтай хамт эсвэл нэмэлтээр тарьсан бол тарих зайд дор хаяж 60 эсвэл бүр 80 см байх ёстой. Залуу оймын ургамлууд маш эмзэг хэвээр байгаа ч тэд маш хурдан ургадаг гэдгийг санах нь зүйтэй. Тарих хамгийн тохиромжтой цаг бол хавар, залуу суулгац нахиалж эхлэхээс өмнө эсвэл зуны сүүлч юм.
Тарихыг алхам алхмаар тайлбарлав
Эхлээд тариалах нүх ухсан бөгөөд энэ нь үндэснээс ойролцоогоор 2 дахин том байх ёстой. Дараа нь нүхийг сул хөрсөөр хагасаар дүүргэж, шаардлагатай бол бага зэрэг бордоо эсвэл ялзмагт урьдчилан баяжуулж болно. Дараа нь сул усыг бага зэрэг шаварлаг болтол услах хэрэгтэй. Одоо суулгацыг нүхэнд хийж болно. Үүнийг хийсний дараа нүхийг илүү их хөрсөөр дүүргэх ба дараа нь зөөлөн дарах хэрэгтэй.
Байнга асуудаг асуулт
Та өттэй ойм шилжүүлэн суулгах боломжтой юу?
Залуу ургамлыг аюулгүй шилжүүлэн суулгах боломжтой ч хөгшин оймыг байгаа газарт нь үлдээхийг зөвлөж байна. Хэрэв энэ боломжгүй бол шилжүүлэн суулгахдаа үндсийг нь зөв хуваах хэрэгтэй, учир нь таны өт оймын мод зөв ургахаа больсон байж магадгүй.
Өрт хорхойг услах шаардлагатай юу?
Үгүй ээ, өт хорхойг услах шаардлагагүй. Үнэн хэрэгтээ, өт хорхой нь нэг талаас усжилтыг тэсвэрлэдэггүй, нөгөө талаас усны хомсдол нь илүү хүчтэй үндэс үүсгэдэг тул мэргэжилтнүүд услахгүй байхыг зөвлөж байна.
Миний өт хорхойг “ориг хэлбэр” эсвэл үржлийнх эсэхийг яаж мэдэх вэ?
Янз бүрийн төрлөөс хамааран нарийн тодорхойлох нь харамсалтай нь зөвхөн спорын шинжилгээгээр л боломжтой.
